Brak prawa do renty rodzinnej – czy należy wypłacić odprawę pośmiertną

Polecamy:

• Odprawa pośmiertna – czy przysługuje dorosłemu dziecku po zmarłym rodzicu
• Odprawa pośmiertna – za ile miesięcy ją wypłacić jeżeli pracownik miał przerwę w zatrudnieniu

Odpowiedź: Z omawianego przypadku wynika, że dzieci nie są uprawnione do otrzymania odprawy pośmiertnej, ponieważ nie uzyskały prawa do renty rodzinnej. Odprawa nie zostanie im wypłacona.

Prawo do odprawy pośmiertnej uzależnione jest od tego, czy dzieci spełniają warunki wymagane do uzyskania renty rodzinnej w myśl przepisów o emeryturach i rentach z FUS z art. 67–71 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2022, poz. 504), gdzie uprawnionymi do odprawy pośmiertnej są dzieci własne, drugiego małżonka, przysposobione – do ukończenia 16 lat, a jeżeli kontynuują naukę – do jej ukończenia – nie dłużej niż do 25 lat, zaś bez względu na wiek w razie ich całkowitej niezdolności do pracy. Jeżeli dziecko osiągnęło 25 lat życia będąc na ostatnim roku studiów w szkole wyższej, prawo do renty rodzinnej przedłuża się do zakończenia tego roku studiów.

Roszczenie o wypłatę odprawy pośmiertnej staje się wymagalne z datą śmierci pracownika, a pracodawca powinien wypłacić odprawę niezwłocznie po ustaleniu kręgu osób uprawnionych. Wobec tego, ma on uprawnienia do zweryfikowania kręgu osób uprawnionych poprzez m.in. odbieranie od nich stosownych oświadczeń czy też zobowiązanie ich do przedstawienia do wglądu stosownych dokumentów takich jak np. odpis skróconego aktu małżeństwa itp. W przypadku ustalenia przez pracodawcę, że nie ma żadnej osoby uprawnionej do wypłaty tego świadczenia, nie ma podstaw do jej wypłaty czy też wliczenia do masy spadkowej.

Śmierć pracownika powoduje wygaśnięcie stosunku pracy łączącego pracodawcę i pracownika. Pracodawca ma obowiązek rozliczenia należności, które przysługują pracownikowi do dnia śmierci. Na pracodawcy spoczywa również obowiązek, aby ustalić osoby uprawnione do otrzymania należności po zmarłym pracowniku.

Po śmierci pracownika prawa majątkowe ze stosunku pracy przechodzą, w równych częściach, na małżonka oraz inne osoby spełniające warunki wymagane do uzyskania renty rodzinnej w myśl przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. W razie braku takich osób prawa te wchodzą do spadku.

Pracodawca ma obowiązek rozliczenia należności, które przysługują pracownikowi do dnia śmierci. Prawa majątkowe ze stosunku pracy nie wygasają, lecz przechodzą na osoby wskazane w art. 63¹ § 2 Kodeksu Pracy. Pracownikowi za pracę przysługuje wynagrodzenie lub inne świadczenia, które kompensują wynagrodzenie (np. zasiłki). Wszystkim osobom uprawnionym przysługuje równa część do każdego z tych świadczeń.

Pracodawca wylicza wynagrodzenie za przepracowany okres, uwzględniając nadgodziny, premie czy inne dodatki do wynagrodzenia, które przysługiwały pracownikowi do dnia śmierci. Od wypłaconego spadkobiercom wynagrodzenia i ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy nie potrąca się składek ZUS, jednak konieczne jest odprowadzenie zaliczki na podatek dochodowy.

Odprawa pośmiertna to jednorazowe świadczenie pieniężne, którego wartość ustala się na podstawie stażu pracy u danego pracodawcy.

Odprawa pośmiertna wynosi równowartość:

• jednomiesięcznego wynagrodzenia - jeśli pracownik był zatrudniony krócej niż 10 lat,
• trzymiesięcznego wynagrodzenia - jeśli pracownik był zatrudniony co najmniej 10 lat,
• sześciomiesięcznego wynagrodzenia - jeśli pracownik był zatrudniony co najmniej 15 lat.

Wypłata odprawy pośmiertnej jest zwolniona z oskładkowania oraz opodatkowania. Oblicza się ją z zastosowaniem przepisów dotyczących ustalania ekwiwalentu za niewykorzystany urlop wypoczynkowy.

Po zakończeniu roku, osoby uprawnione powinny otrzymać po zmarłym informację podatkową PIT-11. Wypłacone po śmierci pracownika należności pracodawca wykazuje w PIT-11 wystawionym na rzecz osób otrzymujących świadczenie w części prawa autorskie i inne prawa, o których mowa w art. 18 ustawy o PIT.

W przypadku uprawnionych do świadczeń po zmarłym pracowniku nieletnich dzieci, należności należy wypłacić opiekunowi prawnemu. W takim przypadku PIT 11 powinien być wystawiony na dziecko.

Kwota odprawy pośmiertnej nie jest wykazywana w deklaracji PIT-11, gdyż jest ona zwolniona z opodatkowania. Odprawa pośmiertna nie podlega również oskładkowaniu, gdyż nie jest przychodem ze stosunku pracy ani z innego tytułu objętego obowiązkiem ubezpieczeń.

Pracodawca ma obowiązek wystawić świadectwo pracy zmarłego pracownika, gdzie jako powód rozwiązania stosunku pracy wykazuje wygaśnięcie umowy spowodowane śmiercią pracownika. Oryginał oraz kopię dokumentu należy dołączyć do części C akt osobowych pracownika.

Jeżeli osoba uprawniona do świadczeń po zmarłym pracowniku wystąpi z wnioskiem o przekazanie mu świadectwa pracy, pracodawca ma obowiązek wydać dokument w ciągu 7 dni od dnia złożenia wniosku. Wniosek składa się w postaci papierowej lub elektronicznej.

Zmarłego pracownika należy wyrejestrować z ubezpieczeń na druku ZUS ZWUA z kodem przyczyny wyrejestrowania 500 - zgon osoby ubezpieczonej.

Świadczenia związane ze stosunkiem pracy oraz odprawę pośmiertną po zmarłym pracowniku otrzymuje małżonek oraz inni członkowie rodziny spełniający warunki do uzyskania renty rodzinnej.

Pracodawca powinien uzyskać od osób uprawnionych aktualny akt potwierdzający pokrewieństwo oraz dodatkowe oświadczenia w celu opłacenia podatku za wypłatę należności. Po zakończeniu roku podatkowego pracodawca ma obowiązek wystawienia i przekazania uprawnionym osobom oraz do urzędu skarbowego deklarację PIT-11.

Krąg osób uprawnionych do renty rodzinnej określa art. 65 i nast. Ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, dalej u.e.r.f.u.s.

Zgodnie z art. 67 u.e.r.f.u.s:

1. Do renty rodzinnej uprawnieni są członkowie rodziny, którzy spełniają warunki określone w art. 68-71 ustawy, czyli:

• dzieci własne, dzieci drugiego małżonka oraz dzieci przysposobione – do 16 lat lub ukończenia nauki w szkole (nie dłużej jednak niż do osiągnięcia 25 lat życia) lub bez względu na wiek, jeżeli stały się całkowicie niezdolne do pracy oraz do samodzielnej egzystencji,
• przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletniości wnuki, rodzeństwo i inne dzieci, z wyłączeniem dzieci przyjętych na wychowanie i utrzymanie w ramach rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka,
• małżonek (wdowa i wdowiec),
• rodzice.

Za rodziców w rozumieniu ustawy uważa się również ojczyma i macochę oraz osoby przysposabiające.

Zgodnie z art. 71 u.e.r.f.u.s. rodzice mają prawo do renty rodzinnej, jeżeli:

• zmarły pracownik bezpośrednio przed śmiercią przyczyniał się do utrzymania rodziców,
• w chwili śmierci pracownika, rodzice/rodzic mieli co najmniej 50 lat lub byli niezdolni do pracy, a także gdy osiągnęli wiek 50 lat lub stali się niezdolni do pracy po śmierci pracownika, nie później niż w ciągu 5 lat od jego śmierci.

Wszystkie wymienione wyżej osoby mają prawo do świadczeń majątkowych ze stosunku pracy po zmarłym pracowniku niezależnie od tego, czy są jego spadkobiercami. Tym samym nawet ich wydziedziczenie nie spowoduje utraty uprawnień do świadczeń.

Wszystkie osoby uprawnione nabywają prawo do każdego ze świadczeń w częściach równych. Jeżeli uprawnionymi są małżonek zmarłego pracownika oraz jego pełnoletnie dzieci, wypłaty należy dokonać indywidualnie, do rąk każdego z uprawionych. Jeżeli dzieci są małoletnie, wypłaty należnych im części dokonuje się do rąk ich rodzica. W razie braku takich osób, prawa te wchodzą do spadku po zmarłym pracowniku i podlegają dziedziczeniu na zasadach ogólnych.

Jeżeli nie ma żadnej osoby uprawnionej do otrzymania należności po zmarłym pracowniku, wówczas odprawy pośmiertnej pracodawca nie wypłaca nikomu i nie stanowi ona masy spadkowej. Natomiast pozostałe należności ze stosunku pracy pracodawca musi wypłacić spadkobiercom po orzeczeniu sądu o nabyciu spadku.