Procedura AML – biura rachunkowe od 31 lipca br. mają nowe obowiązki

Problem: Jakie obowiązki są nałożone na biura rachunkowe w związku z AML?

Rozwiązanie: Biura rachunkowe muszą:

1. Przeprowadzić ocenę ryzyka dla instytucji obowiązanej.

2. Wyznaczyć kadrę kierowniczą odpowiedzialną za wykonanie obowiązków ustawowych.

3. Wyznaczyć pracownika zajmującego kierownicze stanowisko odpowiedzialnego za wykonanie obowiązków ustawowych.

4. Opracować, wprowadzić i aktualizować wewnętrzną procedurę w zakresie przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu.

5. Opracować i wprowadzić wewnętrzną procedurę anonimowego zgłaszania naruszeń przepisów z zakresu przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu.

6. Szkolić z realizacji obowiązków związanych z przeciwdziałaniem praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu.

7. Zgłaszać naruszenia do GIIF.

AML to angielski skrót od Anti Money Laundering. Co w wolnym tłumaczeniu oznacza przeciwdziałanie praniu pieniędzy. Dokumentem regulującym AML w Polsce jest ustawa z 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (tekst jedn.: Dz.U. z 2021 r. poz. 1132 ze zm.).

Obecnie w ustawie z 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu pojęcie „prania pieniędzy” jest zdefiniowane poprzez odesłanie do treści art. 299 Kodeksu karnego.

Zgodnie z tym przepisem przez pranie pieniędzy należy rozumieć:

przyjmowanie, posiadanie, używanie, przekazywanie lub wywożenie za granicę, ukrywanie, dokonywanie transferu lub konwersji środków płatniczych, instrumentów finansowych, papierów wartościowych, wartości dewizowych, praw majątkowych lub innego mienia ruchomego lub nieruchomości, pochodzących z korzyści związanych z popełnieniem czynu zabronionego;

pomaganie w przenoszeniu własności ww. wartości majątkowych lub ich posiadaniu;

podejmowanie innych czynności, które mogą udaremnić lub znacznie utrudnić stwierdzenie przestępnego pochodzenia lub miejsca umieszczenia ww. wartości majątkowych, ich wykrycie, zajęcie albo orzeczenie przepadku.

Zatem pranie pieniędzy musi opierać się na przesłance, jaką jest pochodzenie wartości majątkowych na skutek popełnianego czynu zabronionego.

Najwięcej trudności sprawia księgowym ustalenie, jakie faktycznie działania podejmowane przez ich klientów mogą wskazywać na pranie pieniędzy. Pomocne w tym zakresie są uregulowania zawarte w Krajowej Ocenie Ryzyka, sporządzonej przez Polskę.

Z tego dokumentu wynika, że jedne z najbardziej znanych metod prania pieniędzy wiążą się z wykorzystaniem rachunków bankowych (a także innych rachunków płatniczych).

Są to:

„rachunek fikcyjny” (metoda polegająca na otwarciu rachunku dla zrealizowania jednej bądź kilku transakcji, w krótkich odstępach czasu, na bardzo wysokie kwoty, przy wykorzystaniu maksymalnej liczby fikcyjnych elementów, np. sfałszowanych dokumentów, przedstawionych przy otwieraniu rachunku, podaniu nieprawdziwego celu otwarcia rachunku czy nieprawdziwych celów zlecanych transakcji);

„transfery transgraniczne” (metoda polegająca na wykorzystaniu transferów środków pieniężnych do przenoszenia wartości majątkowych pomiędzy różnymi jurysdykcjami);

„skrzynka rozdzielcza” (metoda polegająca na zasilaniu rachunku wpłatami, często poniżej progu wymagającego rejestracji, i pochodzącymi z różnych źródeł po to, by po osiągnięciu odpowiednio wysokiego salda na rachunku zgromadzone na nim środki przelać na inny rachunek bądź rachunki, także drogą elektroniczną);

„rachunek docelowy” (metoda polegająca na przelewaniu wysokich kwot na jeden rachunek – często funkcjonujący relatywnie krótko, z którego są one niezwłocznie wypłacane w gotówce).

Dodatkowo można wymienić między innymi:

wykorzystanie funkcjonujących podmiotów gospodarczych do finansowania terroryzmu;

wykorzystanie spółek nieprowadzących w praktyce działalności gospodarczej do finansowania terroryzmu;

wykorzystywanie świadczeń socjalnych przez zagranicznych bojowników terrorystycznych;

zaciąganie kredytów konsumpcyjnych i kredytów hipotecznych celem ulegalnienia nielegalnych środków, tzn. spłata kredytu pieniędzmi pochodzącymi z nielegalnych źródeł.

Instytucja obowiązana to podmiot, który został wprost wskazany w ustawie o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu. Każda instytucja obowiązana (dalej: IO) ma wiele obowiązków związanych z AML.

Biura rachunkowe zostały wytypowane jako IO ze względu na wiedzę, jaką posiadają o swoich klientach. Księgowi często pośrednio uczestniczą w transakcjach handlowych klienta poprzez odpowiednie księgowanie danych zdarzeń gospodarczych. Wielokrotnie, aby transakcja została prawidłowo zaewidencjonowana, księgowy potrzebuje dodatkowych dokumentów oprócz faktury, np.: umowy, potwierdzenia przelewu czy listu przewozowego. W taki sposób może posiąść informacje, które wskazywać by mogły na nieprawidłowości związane z przestrzeganiem przepisów AML.

Podatnicy mogą stać się IO ze względu na inne wykonywane czynności.

Są to m.in.:

adwokaci, radcowie prawni, prawnicy zagraniczni, doradcy podatkowi w zakresie, w jakim świadczą na rzecz klienta pomoc prawną lub czynności doradztwa podatkowego dotyczące:

a) kupna lub sprzedaży nieruchomości, przedsiębiorstwa lub zorganizowanej części przedsiębiorstwa,

b) zarządzania środkami pieniężnymi, instrumentami finansowymi lub innymi aktywami klienta,

c) zawierania umowy o prowadzenie rachunku bankowego, rachunku papierów wartościowych lub wykonywania czynności związanych z prowadzeniem tych rachunków,

d) wnoszenia wkładu do spółki kapitałowej lub podwyższenia kapitału zakładowego spółki kapitałowej,

e) tworzenia, prowadzenia działalności lub zarządzania spółkami kapitałowymi lub trustami

– z wyjątkiem radców prawnych oraz prawników zagranicznych wykonujących zawód w ramach stosunku pracy lub służby w urzędach obsługujących organy administracji publicznej, innych państwowych lub samorządowych jednostkach organizacyjnych oraz w podmiotach innych niż spółki, o których mowa w art. 8 ust. 1 ustawy o radcach prawnych, oraz doradców podatkowych wykonujących zawód w ramach stosunku pracy w podmiotach innych niż te, o których mowa w art. 4 ust. 1 pkt 1 i 3 ustawy o doradztwie podatkowym;

doradcy podatkowi w zakresie czynności doradztwa podatkowego innych niż wymienione w pkt 14 oraz biegli rewidenci;

przedsiębiorcy w rozumieniu ustawy Prawo przedsiębiorców, niebędący innymi instytucjami obowiązanymi, świadczący usługi polegające na:

a) tworzeniu osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej,

b) pełnieniu funkcji członka zarządu lub umożliwianiu innej osobie pełnienia tej funkcji lub podobnej funkcji w osobie prawnej lub jednostce organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej,

c) zapewnianiu siedziby, adresu prowadzenia działalności lub adresu korespondencyjnego oraz innych pokrewnych usług osobie prawnej lub jednostce organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej,

d) działaniu lub umożliwieniu innej osobie działania jako powiernik trustu, który powstał w drodze czynności prawnej,

e) działaniu lub umożliwieniu innej osobie działania jako osoba wykonująca prawa z akcji lub udziałów na rzecz podmiotu innego niż spółka notowana na rynku regulowanym podlegającym wymogom dotyczącym ujawniania informacji zgodnie z prawem Unii Europejskiej lub podlegająca równoważnym standardom międzynarodowym;

przedsiębiorcy w rozumieniu ustawy Prawo przedsiębiorców w zakresie, w jakim przyjmują lub dokonują płatności za towary w gotówce o wartości równej lub przekraczającej równowartość 10.000 euro, bez względu na to, czy transakcja jest przeprowadzana jako pojedyncza operacja, czy kilka operacji, które wydają się ze sobą powiązane.

Procedura wewnętrzna to dokument, który powinna posiadać każda IO.

Wewnętrzna procedura AML instytucji obowiązanej określa, z uwzględnieniem charakteru, rodzaju i rozmiaru prowadzonej działalności, zasady postępowania stosowane w instytucji obowiązanej i obejmuje w szczególności określenie:

1) czynności lub działań podejmowanych w celu ograniczenia ryzyka prania pieniędzy oraz finansowania terroryzmu i właściwego zarządzania zidentyfikowanym ryzykiem prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu;

2) zasad rozpoznawania i oceny ryzyka prania pieniędzy oraz finansowania terroryzmu związanego z danymi stosunkami gospodarczymi lub transakcją okazjonalną, w tym zasad weryfikacji i aktualizacji uprzednio dokonanej oceny ryzyka prania pieniędzy oraz finansowania terroryzmu;

3) środków stosowanych w celu właściwego zarządzania rozpoznanym ryzykiem prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu związanym z danymi stosunkami gospodarczymi lub transakcją okazjonalną;

4) zasad stosowania środków bezpieczeństwa finansowego;

5) zasad przechowywania dokumentów oraz informacji;

6) zasad wykonywania obowiązków obejmujących przekazywanie Generalnemu Inspektorowi informacji o transakcjach oraz zawiadomieniach;

7) zasad upowszechniania wśród pracowników instytucji obowiązanej wiedzy z zakresu przepisów o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu;

8) zasad zgłaszania przez pracowników rzeczywistych lub potencjalnych naruszeń przepisów z zakresu przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu;

9) zasad kontroli wewnętrznej lub nadzoru zgodności działalności instytucji obowiązanej z przepisami o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu oraz zasadami postępowania określonymi w wewnętrznej procedurze.