SLIM VAT 2: przygotuj się do zmian! Praktyczny komentarz eksperta

Ustawa ma wejść w życie już 1 października 2021 r. przy czym zmiany w zakresie korekt importu towarów i neutralnego rozliczenia WNT, importu usług i dostaw krajowych podlegających odwrotnemu obciążeniu mają obowiązywać już od następnego dnia po ogłoszeniu ustawy w Dzienniku Ustaw.

Wbrew panującym opiniom tym razem jednak obawy przedsiębiorców są nieuzasadnione, ponieważ SLIM VAT 2 zawiera wiele ułatwień dla przedsiębiorców. Jednym z najważniejszych ułatwień, jakie wprowadza SLIM VAT 2 jest z rezygnacja konieczności rozliczenia podatku należnego z tytułu importu usług w terminie trzech miesięcy jako warunku do odliczenia VAT naliczonego w tym samym okresie rozliczeniowym co deklarowany VAT należny.

W dniu 24 czerwca 2021 r. Sejm uchwalił nowelizację ustawy o VAT, a dokładnie projekt o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz ustawy – Prawo bankowe, wprowadzającą tzw. pakiet SLIM VAT 2, którego celem ma być uproszczenie rozliczania przez podatników podatku od towarów i usług. Co ważne ustawa ma wejść w życie już 1 października 2021 r. przy czym zmiany w zakresie korekt importu towarów i neutralnego rozliczenia WNT, importu usług i dostaw krajowych podlegających odwrotnemu obciążeniu mają obowiązywać już od następnego dnia po ogłoszeniu ustawy w Dzienniku Ustaw, co może nastąpić wkrótce. Ustawa przeszła już bowiem przez Senat i czekan na ostateczne stanowisko Sejmu i potem podpis Prezydenta. Uchwalone zmiany można podzielić na kilka bloków tematycznych, z których każdy wymaga krótkiego komentarza.

Ustawa o VAT generalnie przewiduje dwa zwolnienia przedmiotowe dla nieruchomości zabudowanych zawarte odpowiednio w art. 43 ust. 1 pkt 10 i 10a. Pierwsze obejmuje dostawę budynków zasiedlonych po raz pierwszy po 2 latach od zasiedlenia, Drugie pozostałych budynków, jeżeli przy ich nabyciu nie przysługiwało prawo do odliczenia i nie dokonywano określonych ulepszeń. Z tego pierwszego zwolnienia i tylo z niego można zrezygnować, w drodze zgodnego oświadczenia zbywcy i nabywcy. Nowelizacja dotyka wyłącznie kwestii procedury rezygnacji ze zwolnienia nie eliminując istotnej wady w stosowaniu tego przepisu przez fiskusa – o czym dalej.

Uproszczenie polegać będzie na tym, że dopuszczona będzie możliwość składania tego oświadczenia dostawcy i nabywcy o wyborze opodatkowania dostawy nieruchomości podatkiem VAT w samym akcie notarialnym, w efekcie proponowane rozwiązanie stanowi alternatywę dla podatników VAT w stosunku do dotychczasowego rozwiązania, bo nie trzeba będzie składać zawiadomienia do organu.

Niestety, mimo uproszczenia formy, fiskus nadal będzie miał możliwość kwestionowania materialnej skuteczności tego oświadczenia poprzez wywodzenie, że dostawa nie podlegała zwolnieniu, bo nie podlegała w ogóle VAT na podstawie art. 6 pkt 1 ustawy o VAT (jako przedsiębiorstwo lub jego zorganizowana część) – co jest znaną od kilku lat praktyką.

Pewnym, niewielkim, aczkolwiek korzystnym zmianom ulegają zasady odliczenia od pojazdów samochodowych w rozumieniu przepisów o podatku VAT, tj. tych które ulegają ograniczeniom w odliczaniu przy zakupie i eksploatacji w wysokości 50% podatku naliczonego. To co się nie zmienia, to fakt, że na formularzu VAT-26 możemy zawiadomić urząd skarbowy o wyłącznie firmowym korzystaniu z pojazdu, dla którego prowadzona jest ewidencja potwierdzająca takie wykorzystanie. Zmieniają się natomiast terminy składania formularza, jak też terminy odliczania w związku z jego złożeniem.

I tak:

1. Informacje o firmowym wykorzystaniu pojazdu będzie można złożyć do 25. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym poniosą pierwszy wydatek związany z tymi pojazdami zamiast w terminie 7 dni od poniesienia wydatku.

2. Odliczenie dla takiego pojazdu przysługiwać będzie od początku miesiąca złożenia informacji, a nie od dnia jej złożenia.

3. Aktualizację informacji z uwagi na zmianę sposobu wykorzystania pojazdu trzeba będzie składać najpóźniej do końca miesiąca, w którym dokonano zmiany sposobu, a nie najpóźniej przed dniem, w którym dokonuje tej zmiany, jak to jest obecnie.

Wyrok C-895/19 i jego wykonanie w ramach SLIM VAT2

Dnia 18 marca 2021 r. w sprawie C-895/19 TS UE wydał wyrok w polskiej sprawie, w której uznał za niezgodne z Dyrektywą VAT art., 86 ust. 10h ustawy O VAT w zakresie prawa do odliczenia VAT naliczonego z tytułu WNT i tego, aby VAT należny był wykazany w prawidłowej deklaracji podatkowej złożonej w terminie trzech kolejnych miesięcy od upływu miesiąca, w którym w odniesieniu do nabytych towarów powstał obowiązek podatkowy. Ustawodawca nie spieszył się z jego wykonaniem, ale za to zmienia nie tylko przepis o WNT, ale także pozostałych czynnościach objętych odwrotnym obciążeniem, tj. o imporcie usług i dostawie od nierezydenta.

Ustawodawca nie znosi przy tym 3 miesięcznego terminu, ale zmienia przepis w ten sposób, że będzie stanowił, iż odliczenie przysługiwać będzie po 3 miesiącach od upływu miesiąca, w którym w odniesieniu do nabytych towarów powstał obowiązek podatkowy dla WNT, za okres w którym podatnik uwzględnił kwotę podatku należnego z tytułu tego nabycia.

Podatnicy mają obecnie prawo do skorygowania odliczenia w ciągu 5 lat, licząc od początku roku, w którym powstało prawo do obniżenia kwoty podatku należnego poprzez korektę deklaracji za okres, w którym powstało prawo do odliczenia. Termin ten zostanie utrzymany, ale skorygować będzie można nie tylko ww. okres, ale także jeden z trzech następnych okresów rozliczeniowych, a w przypadku małego podatnika stosującego metodę kasową i jej nie stosującego), za jeden z dwóch następnych okresów rozliczeniowych, po okresie rozliczeniowym, w którym powstało prawo do obniżenia kwoty podatku należnego.

Ta zmiana nie będzie dotyczyć jednak czynności objętych odwrotnym obciążeniem, tj. WNT, importu usług i dostawy od nierezydenta.

Zaistnienie przyczyny powodującej konieczność obniżenia podstawy opodatkowania w VAT stanowić będzie podstawę do jej korekty in minus w przypadku trzech czynności: wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów (nowy art. 30 ust. 1a) oraz importu usług i dostawy od nierezydenta (dodany art. 29a ust. 15a). Warto zwrócić uwagę, że posłużono się tu konstrukcją analogiczną, jak przy krajowych korektach in plus zamiast zastosować tą właściwą dla krajowych korekt in minus. Taki zabieg wydaje się jednak słuszny, gdyż w transakcjach transgranicznych zdecydowanie łatwiej będzie zidentyfikować okres zaistnienia przyczyny korekty niż zawarcia porozumienia, udokumentowania go i spełnienia warunków porozumienia.

SLIM VAT2 „poprawia” m.in. zasady ustalenia miejsca opodatkowania niektórych dostaw łańcuchowych, jakie były niejasne po wprowadzeniu 1 lipca 2020 r. pakietu quick fixes. Zgodnie z dodawanym do ustawy o VAT art. 22 ust. 2e, w przypadku towarów będących przedmiotem transakcji łańcuchowych, które są wysyłane lub transportowane z terytorium kraju na terytorium państwa trzeciego albo z terytorium jednego państwa członkowskiego na terytorium innego państwa członkowskiego przez:

1. pierwszego dostawcę – wysyłkę lub transport przyporządkowuje się jego dostawie;

2. ostatniego nabywcę – wysyłkę lub transport przyporządkowuje się dostawie dokonanej do tego nabywcy.

W istocie powyższy zapis nie modyfikuje, lecz uzupełnia przepisy art. 22 ust. 2a-2d ustawy o VAT, które tej kwestii nie regulowały (odnoszą się one głównie do pośredników przy transakcjach zarówno wspólnotowych, jak i eksportowych). Sytuacja, gdy to pierwotny dostawca albo ostateczny nabywca organizował transport interpretowana była z wykorzystaniem bogatego, aczkolwiek niejasnego orzecznictwa TS UE. Zgodnie z nowym przepisem zasada będzie dość prosta:

1. jak transport organizuje pierwszy dostawca to jego dostawa jest ruchoma i ewentualnie korzysta ze stawki 0% VAT (zwolnienia z prawem do odliczenia w niektórych państwa UE),

2. jak transport organizuje ostateczny nabywca, to dostawa do niego, dokonana przez ostatniego pośrednika, jest dostawą ruchomą korzystającą ewentualnie z ww. preferencji.

• wprowadzona ma być procedura umożliwiająca rozliczenie importu po terminie na złożenie deklaracji za okres rozliczeniowy powstania obowiązku podatkowego przez dokonanie dokonać korekty deklaracji tej podatkowej w terminie 4 miesięcy, licząc od miesiąca następującego po miesiącu, w którym powstał obowiązek podatkowy z tytułu importu tych towarów.

JEST OBECNIE

• Obecnie podatnik, który wybrał rozliczenie podatku należnego z tytułu importu towarów w procedurze uproszczonej i nie rozliczył tego podatku w całości lub w części,, traci prawo do rozliczania podatku w deklaracji podatkowej w odniesieniu do kwoty podatku należnej z tytułu importu towarów, której nie rozliczył w deklaracji podatkowej.

• Podatnik jest obowiązany do zapłaty kwoty podatku wraz z odsetkami naczelnikowi urzędu skarbowego właściwemu do poboru kwoty należności celnych przywozowych wynikających z długu celnego.

MA BYĆ?

• Skutek podatkowy będzie występował dopiero po upływie 4 miesięcy, po miesiącu, w którym podatnik miał rozliczyć podatek z tytułu importu towarów, w sytuacji gdy podatnik w pierwotnej deklaracji nie rozliczył podatku VAT w prawidłowej wysokości.

Tych zmian jest kilka, ale również trzeba przyznać, że są one korzystne dla podatników. Po pierwsze organy mają obowiązek wydać odmowę przekazania środków z rachunku VAT, jeżeli podatnik posiada zaległości – do jej wysokości wraz z odsetkami. Po nowelizacji odmowa ta nie będzie dotyczyć sytuacji, gdy podatnik uzyskał decyzję o odroczeniu, rozłożeniu na raty zaległości podatkowej lub odsetek od nieuregulowanych w terminie zaliczek na podatek, to odmowa ta nie będzie następować.

Kolejna zmiana dotyczy tzw. rachunku technicznego. Obecnie, gdy na dzień zamknięcia rachunku rozliczeniowego podatnik posiada środki na powiązanym z nim rachunku VAT i nie dokonał ich przeniesienia na inny rachunek VAT, bank dokonuje przeksięgowania tych środków na tzw. rachunek techniczny. Środki te są „zdeponowane” na specjalnym rachunku i oczekują na ewentualną dyspozycję posiadacza. Po wejściu w życie przepisów nowelizujących, podatnicy będą mieli możliwość wnioskowania o zwrot środków zgromadzonych także na takim rachunku technicznym.

Poszerzono również katalog możliwości przelania środków z rachunku VAT:

• na rachunek VAT w innym banku

• Wprowadzenie możliwości opłacenia należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne rolników, o których mowa w ustawie z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. z 2021 r. poz. 266), oraz należności z tytułu składek na ubezpieczenie zdrowotne, o których mowa w ustawie z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2020 r. poz. 1398, z ze.), do poboru których obowiązana jest Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego

Nowelizacja w tym zakresie dotyczyć będziepoz. 60 załącznika nr 15 do ustawy o VAT, która obecnie obejmuje towary objęte PKWiU ex 26.20.1 z następującym opisem: Komputery i pozostałe maszyny do automatycznego przetwarzania danych oraz części i akcesoria do nich - wyłącznie komputery i pozostałe maszyny do automatycznego przetwarzania danych. Skreśleniu ma ulec zarówno symbol „ex” i słowa po myślniku, co spowoduje rozszerzenie zakresu tej pozycji ma wszystkie towary objęte PKWiU 26.20.1.