Specustawa ukraińska – legalizacja pobytu, legalne zatrudnienie, podatki, pomoc socjalna

Projekt ustawy określa szczególne zasady uznawania pobytu obywateli Ukrainy za legalny, jeżeli przybyli do Polski bezpośrednio Ukrainy w związku z działaniami wojennymi prowadzonymi na terytorium tego państwa. Oprócz tego ustawa ma uregulować:

1. szczególne zasady powierzenia pracy obywatelom Ukrainy, przebywającym legalnie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
2. pomoc zapewnianą przez wojewodów, jednostki samorządu terytorialnego oraz inne podmioty obywatelom Ukrainy;
3. utworzenie Funduszu Pomocy w celu finansowania lub dofinansowania realizacji zadań na rzecz pomocy obywatelom Ukrainy;
4. niektóre uprawnienia obywateli Ukrainy, których pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest uznawany za legalny;
5. szczególne zasady przedłużania okresów legalnego pobytu obywateli Ukrainy oraz wydanych im przez organy polskie dokumentów dotyczących uprawnień w zakresie wjazdu i pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
6. niektóre uprawnienia obywateli polskich i obywateli Ukrainy będących studentami, nauczycielami akademickimi lub pracownikami naukowymi wjeżdżającymi z terytorium Ukrainy;
7. szczególne regulacje dotyczące kształcenia, wychowania i opieki dzieci i uczniów będących obywatelami Ukrainy, w tym wsparcia jednostek samorządu terytorialnego w realizacji dodatkowych zadań oświatowych w tym zakresie;
8. szczególne zasady organizacji i funkcjonowania uczelni w związku z zapewnianiem miejsc na studiach dla obywateli Ukrainy;
9. szczególne zasady podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej przez obywateli Ukrainy, przebywających legalnie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Projekt ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa, ma na celu stworzenie szczególnej regulacji prawnej zapewniającej doraźną podstawę prawną do legalnego pobytu obywatelom Ukrainy, którzy w wyniku działań wojennych zostali zmuszeni do opuszczenia swojego kraju pochodzenia i przybyli, posiadając stosowne uprawnienie wjazdowe, na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Nowe przepisy wprowadzą szczególną podstawę prawną uznania pobytu obywateli Ukrainy za legalny, jeżeli do Polski legalnie, bezpośrednio z terytorium Ukrainy i zadeklarują zamiar pozostania w Polsce. W ich przypadku za legalny uważa się pobyt w okresie 18 miesięcy, licząc od 24 lutego 2022 r. do dnia, który Rada Ministrów określi w rozporządzeniu.

Za legalny ma być uznany także pobyt dziecka urodzonego na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez
matkę, której pobyt zostanie uznany za legalny w świetle przepisów projektowanej ustawy.

Określone specustawą, szczególne rozwiązania dotyczącego uznania pobytu za legalny, nie będą miały zastosowania do następujących grup obywateli Ukrainy:

1) posiadających:

• zezwolenie na pobyt stały,
• zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej,
• zezwolenie na pobyt czasowy,
• status uchodźcy,
• ochronę uzupełniającą,
• zgodę na pobyt tolerowany;

2) którzy:

• złożyli w Polsce wnioski o udzielenie ochrony międzynarodowej lub w imieniu których takie wnioski zostały złożone,
• zadeklarowali zamiar złożenia wniosków o udzielenie ochrony międzynarodowej w Polsce na podstawie art. 28 ust. 1 lub art. 61 ust. 1 ustawy z 13 czerwca 2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub których takie deklaracje zamiaru dotyczą.

Co ważne, jeżeli wjazd obywatela Ukrainy na terytorium Polski nie został zarejestrowany przez komendanta placówki Straży Granicznej podczas kontroli granicznej, to jego pobyt zarejestruje organ gminy. Obywatel, na złożenie wniosku o zarejestrowanie pobytu, będzie miał 60 dni od wjazdu do Polski.

Nowe przepisy określą również kwestię dalszej legalizacji pobytu obywateli Ukrainy, którzy przybyli na terytorium Polski bezpośrednio z terytorium Ukrainy w związku z prowadzonymi tam działaniami wojennymi.

Zakłada się, że obywatelowi Ukrainy, którego pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest lub był uznawany za legalny, będzie udzielane zezwolenie na pobyt czasowy. W celu uzyskania ww. zezwolenia niezbędne będzie złożenie wniosku (jednorazowo na okres 3 lat, licząc od dnia wydania decyzji).

Obywatel Ukrainy będzie musiał złożyć wniosek nie wcześniej niż przed upływem 9 miesięcy od dnia legalnego przybycia do Polski, ale nie później niż w okresie 18 miesięcy od tej daty. Przedwcześnie złożony wniosek będzie pozostawiony bez rozpoznania.

W zakresie nieuregulowanym projektem ustawy do zezwolenia na pobyt czasowy zastosowanie będą miały przepisy ustawy o cudzoziemcach.

Decyzja w sprawie odmowy udzielenia zezwolenia na pobyt czasowy zostanie wydana, jeżeli:

1. wymagają tego względy obronności lub bezpieczeństwa państwa, lub ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego;
2. obywatel Ukrainy widnieje w wykazie cudzoziemców, których pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest niepożądany;
3. obywatel Ukrainy złożył uchybił terminowi do złożenia wniosku.

Co ważne, zezwolenie na pobyt czasowy będzie mogło zostać cofnięte, jeżeli:

• będą tego wymagać względy obronności lub bezpieczeństwa państwa lub względy ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego,
• będzie obowiązywał wpis danych obywatela Ukrainy do wykazu cudzoziemców, których pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest niepożądany.

Zarówno decyzja w sprawie udzielenia zezwolenia na pobyt czasowy, jak również decyzja o cofnięciu zezwolenia na pobyt czasowy będą ostateczne.

Obywatel Ukrainy, któremu udzielono zezwolenia na pobyt czasowy, będzie uprawniony do wykonywania pracy w Polsce bez konieczności posiadania zezwolenia na pracę.

W myśl projektu ustawy obywatel Ukrainy będzie uprawniony do wykonywania pracy na terytorium Polski w okresie pobytu zgodnego z obowiązującymi przepisami, jeżeli:

1. jego pobyt na terytorium Polski zostanie uznany za legalny na podstawie art. 2 ust. 1 specustawy lub
2. jest obywatelem Ukrainy przebywającym legalnie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej

– jeżeli podmiot powierzający wykonywanie pracy (pracodawca) powiadomi powiatowy urząd pracy, właściwy ze względu na siedzibę lub miejsce zamieszkania obywatela Ukrainy, o powierzeniu mu pracy/ Powiadomienia należy dokonać w terminie 7 dni od dnia podjęcia pracy.

W projekcie specustawy ukraińskiej znalazły się regulacje umożliwiające obywatelom Ukrainy, którzy przybyli do Polski bezpośrednio z terytorium Ukrainy w związku z działaniami wojennymi, korzystanie ze wsparcia z zakresu świadczeń rodzinnych, świadczenia wychowawczego, rodzinnego kapitału opiekuńczego oraz świadczenia dobry start. Korzystanie z tych świadczeń wymaga jednak uznania pobytu za legalny.

Oprócz tego obywatele Ukrainy będą mogli otrzymać jednorazowe świadczenie pieniężne. Wysokość świadczenia ma wynosić:

• 500 zł w przypadku osoby samotnie gospodarującej,
• 300 zł na osobę w rodzinie. 

Wniosek o wypłatę jednorazowego świadczenia pieniężnego będzie składany na piśmie w gminie właściwej ze względu na miejsce pobytu obywatela Ukrainy. Przyznanie świadczenia nie będzie wymagało wydania decyzji.

Zgodnie z projektem ustawy, będzie możliwe zaliczenie do kosztów uzyskania przychodów kosztu wytworzenia lub ceny nabycia rzeczy lub praw, które następnie podatnik przekaże na cele związane z przeciwdziałaniem skutkom stanu wojennego w Ukrainie wymienionym podmiotom, np. jednostkom samorządu terytorialnego.

Kosztem będą też koszty poniesione z tytułu nieodpłatnego świadczenia. Oczywiście pod warunkiem, że nieodpłatne świadczenie będzie miało na celu przeciwdziałanie skutkom stanu wojennego w Ukrainie i będzie świadczone na rzecz wskazanych w przepisach podmiotów, np. jednostek samorządu terytorialnego.

Proponowane rozwiązanie ma dotyczyć pomocy przekazanej w terminie od 24 lutego 2022 r. do 30 czerwca 2022 r.

Ponadto w projekcie ustawy zaproponowano rozwiązania wyłączające z przychodów wartości darowizn oraz nieodpłatnych świadczeń, otrzymanych od 24 lutego 2022 r. do dnia 30 czerwca 2022 r. przez podatników, którzy otrzymali takie darowizny albo nieodpłatne świadczenia na cele związane z przeciwdziałaniem skutkom stanu wojennego w Ukrainie. Co ważne, bez znaczenia ma pozostawać forma opodatkowania tych przychodów.

Z opodatkowania PIT będą zwolnione świadczenia uzyskane przez uchodźców, którzy przybyli i przybędą do Polski w okresie od 24 lutego do 30 czerwca 2022 r. w związku z działaniami wojennymi toczącymi się w Ukrainie.

Zwolnienie z podatku PIT ma dotyczyć świadczeń uzyskanych w okresie od 24 lutego do 30 czerwca 2022 r. Zwolnione z opodatkowania będą wszelkie świadczenia, niezależnie od ich rodzaju, tj. świadczenia zarówno świadczenia pieniężne i rzeczowe, jak również nieodpłatne świadczenia przekazane/udostępniane uchodźcom.

Obywatele Ukrainy przybywający do Polski i korzystający pomocy humanitarnej, nie będą zobligowani do zapłacenia podatku dochodowego od osób fizycznych od wartości pomocy humanitarnej, którą otrzymali w Polsce od:

• indywidualnych osób,
• organizacji pozarządowych,
• od administracji państwowej.

Projekt zakłada, że dla celów obliczenia straty oraz udziału dochodów w przychodach, objętych tzw. minimalnym podatkiem CIT, nie będą uwzględniane koszty wytworzenia lub cena nabycia rzeczy lub praw będących przedmiotem darowizn przekazanych w  okresie od 24 lutego 2022 r. do 30 czerwca 2022 r. na cele związane z przeciwdziałaniem skutkom stanu wojennego w Ukrainie.

Projekt zwalnia od podatku od spadków i darowizn nabycie w okresie od 24 lutego 2022 r. do 30 czerwca 2022 r. rzeczy lub praw majątkowych tytułem darowizny lub polecenia darczyńcy przez osoby fizyczne, które w tym okresie przybyły do Polski w związku z działaniami wojennymi w Ukrainie.

• projekt z 7 marca 2022 r. ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa.