Zmiana płacy minimalnej a składki ZUS na przełomie 2021/2022

Konieczność zwracania szczególnej uwagi na składki ZUS na przełomie 2021/2022 wynika z podniesienia wysokości płacy minimalnej. Obecnie płaca minimalna wynosi 2.800 zł zaś od 2022 roku będzie to 3.010 zł.

Od 1 stycznia 2022 r. minimalna podstawa składek na ubezpieczenia społeczne wyniesie 3.010 zł, zaś w przypadku składki zdrowotnej będzie to 2.597,32 zł (3.010 zł – 412,68 zł). Obliczenia dotyczą zobowiązań względem ZUS za pracownika zatrudnionego na pełen etat.

Jeszcze w grudniu 2021 warto sprawdzić, czy od stycznia 2022 nie nastąpią zmiany dotyczące obowiązku ubezpieczeń społecznych w stosunku do zleceniobiorców, którzy takie umowy zawarli także z innymi podmiotami.

W takiej sytuacji ma nowiem zastosowanie art. 9 ust. 2c ustawy systemowej.  Stanowi on, że osoby zatrudnione na podstawie kilku umów zleceń objęte są obowiązkiem ubezpieczeń społecznych tylko z tych, których łączna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w danym miesiącu nie osiąga poziomu minimalnego wynagrodzenia za pracę – zgodnie z chronologią ich zawierania.

Zasada ta dotyczy również umów agencyjnych oraz innych umów o świadczenie usług, wobec których zastosowanie mają przepisy Kodeksu cywilnego dotyczące zlecenia.

Natomiast każda umowa zlecenia, bez względu na ich i wysokość wynagrodzenia, objęta jest obowiązkowo ubezpieczeniem zdrowotnym. Potwierdza to art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. e oraz art. 82 ust. 1 ustawy zdrowotnej.

Co ważne, powyższe nie dotyczy umów zlecenia zawartych z uczniami szkół ponadpodstawowych oraz studentami do ukończenia przez nich 26 r.ż. Zgodnie z art. 6 ust. 4 ustawy systemowej osoby te nie są w ogóle objęte obowiązkiem ubezpieczeń. W tym przypadku nie ma miejsca powstanie żadnego nowego obowiązku obejmującego składki ZUS na przełomie 2021/2022.

Kontrolą powinny być też objęte umowy zlecenia zawarte z osobami zatrudnionymi na podstawie umowy o pracę w innych podmiotach niż zleceniodawca. Obowiązek weryfikacji odnosi się do umów zleceń zawartych z pracownikami zatrudnionymi na niepełny etat.

Obowiązek takiej kontroli wynika z art. 9 ust. 1–1a ustawy systemowej. Przepis ten stanowi, że umowa zlecenie zawarta z obcym pracownikiem objęta jest obowiązkiem ubezpieczeń społecznych tylko wtedy, gdy oskładkowany przychód ze stosunku pracy, w przeliczeniu na okres miesiąca, jest niższy od minimalnego wynagrodzenia za pracę.

Wzrost płacy minimalnej może więc skutkować wyłączeniem z obowiązku ubezpieczeń od 1 stycznia 2022 r. niektórych umów zleceń zawartych z pracownikami obcych podmiotów.

Zmiana podstawy wymiaru składek ZUS przy urlopie wychowawczym

Z dniem 1 stycznia 2022 r. zmianie ulegną minimalna oraz maksymalna podstawa wymiaru składek emerytalno-rentowych u osób objętych ubezpieczeniami z tytułu pobytu na urlopie wychowawczym.

Podstawę składek emerytalno-rentowych w tym przypadku stanowi kwota odpowiadająca 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia rocznej kwoty granicznej. Nie może być ona:

• wyższa niż przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających urlop wychowawczy oraz
• niższa niż 75% minimalnego wynagrodzenia za pracę.

Zgodnie z projektem ustawy budżetowej na 2022 r. prognozowane wynagrodzenie przeciętne wzrośnie z kwoty 5.259 zł do 5.922 zł. A to oznacza, że:

• minimalna podstawa składek emerytalno-rentowych wzrośnie z kwoty 2.100 zł (2.800 zł x 75%) do 2.257,50 zł (3.010 zł x 75%),
• maksymalna podstawa wspomnianych składek wzrośnie z kwoty 3.155,40 zł (5.259 zł x 60%) do 3.553,20 zł (5.922 zł x 60%).

Pracodawcy zatrudniający takie powinni zatem skontrolować, czy zmiany nie spowodują zmiany podstawy wymiaru składek emerytalno-rentowych w 2022 r.

Dużą uwagę na składki ZUS na przełomie 2021/2022 muszą zwrócić przedsiębiorcy korzystający z tzw. małego ZUS.

Przepis ten w ust. 2 wyjaśnia, że w przypadku osób korzystających z „małego ZUS” podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne nie może:

• przekroczyć 60% wynagrodzenia prognozowanego oraz
• być niższa niż 30% wynagrodzenia minimalnego.

Z dniem 1 stycznia 2022 r. maksymalna podstawa wzrośnie więc z kwoty 3.155,40 zł (5.259 zł x 60%) do 3.553,20 zł (5.922 zł x 60%), a minimalna z 840 zł (2.800 zł x 30%) do 903 zł (3.010 zł x 30%).

Kolejną grupą ubezpieczonych, którzy muszą ostrożnie wyliczać składki ZUS na przełomie 2021/2022, są przedsiębiorcy spełniający warunki określone w art. 18a ustawy systemowej, opłacający te składki od tzw. podstawy preferencyjnej.

W myśl przywołanego przepisu, przez okres pierwszych 24 miesięcy kalendarzowych od dnia rozpoczęcia działalności gospodarczej, stanowi ją zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 30% minimalnego wynagrodzenia za pracę.

Składki na ubezpieczenia społeczne za grudzień 2021 r. osoba taka będzie więc naliczać od podstawy wynoszącej 840 zł. Natomiast w przypadku składek za styczeń 2022 r. i kolejne miesiące tego roku, podstawa ta wyniesie 903 zł.

Zmiany muszą brać pod uwagę przedsiębiorcy, którzy nie korzystają z małego ZUS oraz składek preferencyjnych, których składki na ubezpieczenia społeczne są opłacane od pełnej podstawy, o której mowa w art. 18 ust. 8 ustawy systemowej.

W ich przypadku podstawa odpowiada zadeklarowanej kwocie, nie niższej jednak niż 60% wynagrodzenia prognozowanego. Od 1 stycznia 2022 r. minimalna podstawa składek na ubezpieczenia społeczne dla tej grupy osób wzrośnie więc z 3.155,40 zł do 3.553,20 zł.

W przypadku osób prowadzących działalność pozarolniczą zmiany obejmą także minimalną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne. Zgodnie z art. 81 ust. 2 ustawy zdrowotnej, podstawę tę stanowi zadeklarowana kwota. Co ważne, nie może być ona niższa niż 75% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w IV kwartale poprzedniego roku, włącznie z wypłatami z zysku.

Podstawa ta obowiązuje również przedsiębiorców, którzy w stosunku do składek na ubezpieczenia społeczne korzystają z małego ZUS lub składki te opłacają od podstawy preferencyjnej.

Przeciętne miesięczne wynagrodzenie, włącznie z wypłatami z zysku, w IV kwartale 2020 r. wyniosło 5.656,51 zł. Oznacza to, że minimalna podstawa składki zdrowotnej przedsiębiorców w 2021 r. odpowiadała kwocie 4.242,38 zł.

W tej chwili nie możemy natomiast podać minimalnej podstawy obowiązującej w 2022 r. Wysokość wynagrodzenia przeciętnego z IV kwartału 2021 r. poznamy bowiem dopiero w połowie stycznia 2022 r.

Zmiana wysokości minimalnego wynagrodzenia może sprawić, że począwszy od stycznia 2022 r. ustanie obowiązek odprowadzania składek na Fundusz Pracy i Fundusz Solidarnościowy za niektóre z zatrudnianych osób.

Obowiązek odprowadzania składek na FP powstaje, gdy podstawa składek na obowiązkowe ubezpieczenia emerytalne i rentowe, w przeliczeniu na okres miesiąca, odpowiada co najmniej minimalnemu wynagrodzeniu za pracę.

Identyczna zasada obowiązuje w stosunku do składek na FS. Zgodnie z art. 4 ust. 1 ustawy o FS wynika bowiem, że wobec obowiązkowych składek na ten fundusz stosuje się przepisy dotyczące obowiązkowych składek na FP.

W styczniu 2022 r. płatnicy powinni więc sprawdzić, czy zmiana wynagrodzenia minimalnego nie wpłynęła na obowiązek odprowadzania składek za osoby objęte takim obowiązkiem w 2021 r.

Może mieć miejsce sytuacja polegająca na tym, że w styczniu 2022 r. ubezpieczony otrzyma dochody przysługujące za rok poprzedni. Tak stanie się np. kiedy wynagrodzenie za grudzień 2021 r. zostanie wypłacone do 10. dnia następnego miesiąca.

W takim przypadku niezbędne będzie wypełnienie dodatkowego raportu ZUS RPA. Nie jest to nałożenie nowego obowiązku na płatnika. Taki raport składa się m.in. wtedy, kiedy w danym miesiącu wypaca się wynagrodzenie należne inny rok.