Praca młodocianych – wykaz prac wzbronionych, warunki zatrudniania młodocianych

Projektowane rozporządzenie stanowi wykonanie wskazanego powyżej upoważnienia oraz zastępuje dotychczasowe przepisy w tym zakresie, tj. rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 24 sierpnia 2004 r. w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym i warunków ich zatrudniania przy niektórych z tych prac (Dz. U. z 2016 r. poz. 1509).

Głównym celem wydania nowego rozporządzenia jest dostosowanie przepisów w nim zawartych do obecnie obowiązujących standardów wykonywania pracy przez młodocianych.

Jednocześnie należy dodać, że rozporządzenie to stanowi wdrożenie do polskiego prawa postanowień art. 7 dyrektywy Rady 94/33/WE z dnia 22 czerwca 1994 r. w sprawie ochrony pracy osób młodych. Z tego powodu wszelkie regulacje zawarte w niniejszym projekcie są zgodne z przepisami ww. dyrektywy, uwzględniając rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 15 lutego 2019 r. w sprawie ogólnych celów i zadań kształcenia w zawodach szkolnictwa branżowego oraz klasyfikacji zawodów szkolnictwa branżowego.

Z uwagi na postęp techniczny, jaki dokonał się na przestrzeni ostatnich lat w zdecydowanej większości sektorów gospodarki, należy dostosować przepisy dotyczące ochrony pracy młodocianych do obecnie panujących standardów przy uwzględnieniu ramowych wymagań wspomnianej wyżej Dyrektywy.

Należy jednocześnie pamiętać, iż najważniejszym czynnikiem w procesie praktycznej nauki zawodu ludzi młodych jest ochrona ich zdrowia i budowanie świadomości bezpiecznej i higienicznej pracy. W tym ujęciu projektowane rozporządzenie zawiera znowelizowane i dostosowane do podstawy programowej szkół branżowych regulacje pozwalające na bezpieczną praktyczną naukę zawodu.

W treści projektu rozporządzenia w § 4 ust. 2 podkreślono znaczenie oceny ryzyka zawodowego, wymieniając ściśle jakim wymaganiom podlega ten dokument. Ocena ryzyka zawodowego musi być udokumentowana i potwierdzona przez pracownika służby bhp praz lekarza sprawującego profilaktyczną opiekę zdrowotną nad młodocianymi. Młodociany pracownik musi zostać zapoznany z wynikami przeprowadzonej oceny. Ocena ryzyka zawodowego będzie przeprowadzana każdorazowo przed zmianą

• miejsca pracy młodocianego lub
• sposobu jej wykonywania.

Doprecyzowanie tej regulacji, ma na celu zwrócenie uwagi podmiotów zainteresowanych na wagę prewencji wypadkowej, która powinna polegać przede wszystkim na budowaniu świadomości pracowników młodocianych oraz wyposażaniu ich w odpowiednie środki ochrony indywidualnej.

Projektując nową treść obu załączników o pracach wzbronionych i a contrario dozwolonych młodocianym, brano przede wszystkim pod uwagę opinie i wiedzę specjalistów z Centralnego Instytutu Ochrony Pracy – Państwowego Instytutu Badawczego.

Do najważniejszych zmian w części I załącznika nr 1, w ust. 1 należy zastąpienie dotychczasowej regulacji dotyczącej ręcznych prac transportowych jednym zapisem określającym zakres wartości dopuszczalnych wynoszących w postaci wartości procentowych osób dorosłych.

W związku z wcześniejszym rozwojem fizycznym młodocianych kobiet proponuje się, aby wartości dopuszczalne wynosiły 60% wartości dopuszczalnych dla kobiet pełnoletnich. Odpowiednio wartości dopuszczalne dla młodocianych mężczyzn wynoszą 40% wartości dopuszczalnych dla mężczyzn.

W ust. 3 dotyczącym prac zagrażających prawidłowemu rozwojowi psychicznemu odniesiono się do prac zagrażających prawidłowemu rozwojowi psychicznemu o:

• wyroby nikotynowe oraz
• treści pornograficzne.

Biorąc pod uwagę wiek młodocianych i kształtujące się w nich podglądy i postawy ważne jest, by mogli doświadczać życia zawodowego w sposób bezpieczny i zgodny z ich prawidłowym rozwojem psychofizycznym.

W części II załącznika nr 1, w ust. 1, dotyczącym prac w narażeniu na szkodliwe działanie czynników chemicznych i pyłowych w punkcie 2 doszczegółowieniu zapis ulega, tak aby wykazać, że sam proces technologiczny nie jest rakotwórczy. Rakotwórcze lub mutagenne są substancje lub ich mieszaniny o działaniu rakotwórczym lub mutagennym, które uwalniają się w procesie technologicznym.

Przepisy dotyczące prac w narażeniu na szkodliwe działanie czynników fizycznych zostały zharmonizowane z obowiązującą treścią rozporządzenia w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy

W odniesieniu do przepisów dotyczących temperatur usunięto enumeratywne wyliczenie procesów technologicznych oraz obniżono minimalną temperaturę do temperatury niższej niż 10°C, w celu ujednolicenia przepisu z definicją środowiska zimnego.

Pomniejsze zmiany dotyczą m.in.:

• usunięcia enumeratywnego wyliczenia alergenów pochodzenia zwierzęcego.
• doprecyzowania i uszczegółowienia zapisów dotyczących m.in. kotłów parowych, przy obróbce drewna, przywołano zapis zastosowany w dyrektywie 94/33/WE z dnia 22 czerwca 1994 r. w sprawie ochrony osób młodych w odniesieniu do produkcji i użytkowania wyrobów zawierających materiały wybuchowe, czy prac przy użytkowaniu kadzi, cystern etc.

Zmiany w załączniku nr 2 mają na celu przede wszystkim umożliwienie wykonywania niektórych rodzajów pracy przez młodocianych z zachowaniem bezpiecznych i higienicznych warunków pracy.

W części II w ust. 1 dotyczącym prac w narażeniu na szkodliwe działanie czynników chemicznych i pyłów, wprowadzono zasadniczą zmianę, która wynika z konieczności dostosowania do rozporządzenia MEN z 15 lutego 2019 r. w sprawie ogólnych celów i zadań kształcenia w zawodach szkolnictwa branżowego oraz klasyfikacji zawodów szkolnictwa branżowego. Z załącznika do tego rozporządzenia wynika, że nauka zawodu młodocianych prawie we wszystkich wymienionych zawodach wiąże się z pracami wzbronionymi młodocianym z uwagi na występowanie narażenia na substancje chemiczne, mieszaniny lub procesy.

W ust. 2 dotyczącym prac w narażeniu na szkodliwe działanie czynników fizycznych zniesiono zakaz wykonywania tych prac przez młodociane kobiety, w związku z tym brak jest uzasadnienia do ograniczania im praktycznej nauki zawodu w tym zakresie. Dodatkowo wprowadzono przepis chroniący młodocianych przed polami elektromagnetycznymi.

Uzupełniono przepis dotyczący prac w mikroklimacie gorącym i zimnym, jednocześnie upraszczając jego treść przez wyeliminowanie enumeratywnego wymieniania przykładów jego zastosowania.

W części dotyczącej prac stwarzających zagrożenie wypadkowe wskazano, iż 16- latków można dopuścić do prac związanych z trybowaniem mięsa, biorąc pod uwagę mniejsze prawdopodobieństwo i ciężkość możliwych urazów.

Pozostałe zmiany mają związek z dookreśleniem wysokości, na jakiej młodociani mogą wykonywać pracę, przy założeniu, że skutki upadku z wysokości 10 m i wyższych są do siebie zbliżone, oraz z ujednoliceniem treści załączników nr 1 i 2, umożliwieniem młodocianym kobietom wykonywania niektórych prac, które do tej pory były dozwolone jedynie dla chłopców, co nie znajdowało uzasadnienia.

Wyjaśnienia wymaga użycie sformułowania „czynniki szkodliwe”. Pojęcie to nie zostało prawnie zdefiniowane. Używane jest jednak bardzo często w tytułach i treści aktów normatywnych dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy. Mimo braku legalnej definicji w praktyce taka klasyfikacja przyjęta jest powszechnie. Z treści rozporządzenia Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 12 czerwca 2018 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy wynika, że czynnik szkodliwy to taki czynnik, któregooddziaływanie na pracownika prowadzi lub może spowodować ujemne zmiany w jego staniezdrowia oraz w stanie zdrowia jego przyszłych pokoleń. Czynnikami szkodliwymi mogą być zarówno czynniki chemiczne, biologiczne jak i fizyczne, na które narażenie może być przyczyną choroby zawodowej. Pojęcie czynnika szkodliwego jest również wymienione w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 22 kwietnia 2005 r. w sprawie szkodliwych czynników biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki.

Za uciążliwe uważa się takie czynniki, których oddziaływanie na pracownika może być przyczyną złego samopoczucia lub nadmiernego zmęczenia, nie prowadzi jednak do trwałego pogorszenia stanu zdrowia. Natomiast czynnik niebezpieczny to taki czynnik, którego oddziaływanie na pracującego może prowadzić do urazu. W odróżnieniu od czynnika szkodliwego jego działanie jest natychmiastowe i jest przyczyną powstania wypadku przy pracy. Istotne jest, że czynnik zakwalifikowany jako szkodliwy, w zależności od poziomu oddziaływania na organizm pracownika lub warunków, w jakich występuje może stać się niebezpieczny (np. substancje wybuchowe, żrące, toksyczne).

Źródło: Projekt rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji zmieniającego rozporządzenie w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów

Opracowanie: Marta Wysocka