Zapłata zaległych składek ZUS – MF wyjaśnia skutki podatkowe

Do końca 2021 r. ustawa PIT zawierała podstawę prawną do obniżenia podatku o kwotę składki zdrowotnej pobranej w roku podatkowym przez płatnika składek zgodnie z przepisami o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Przy czym obniżenie nie dotyczyło składek, których podstawę wymiaru stanowił dochód (przychód) zwolniony od podatku na podstawie ustawy PIT oraz składek, których podstawę wymiaru stanowi dochód, od którego na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

Od 2022 r. składki zdrowotne, których podstawę wymiaru stanowi dochód (przychód) podlegający opodatkowaniu według skali podatkowej, nie podlegają już odliczeniu od podatku.

Wątpliwości płatników podatku PIT, o wyjaśnienie których zwracali się oni we wnioskach o wydanie indywidualnej interpretacji przepisów prawa podatkowego, dotyczyły m.in. kwestii tego, czy opłacenie przez dany podmiot, jako płatnika składek, ze swoich środków zaległych składek sus oraz składki zdrowotnej, które powinien sfinansować podatnik (pracownik, zleceniobiorca, były pracownik lub były zleceniobiorca), stanowi dla podatnika podlegający opodatkowaniu przychód, o którym mowa w art. 11 ust. 1 ustawy PIT.

Do tej pory fiskus uznawał, że ze środków płatnika składek – zaległe składki ZUS oraz składka zdrowotna, na gruncie przepisów ustawy PIT, są dla podatników (pracowników, zleceniobiorców, byłych pracowników lub zleceniobiorców) przychodem w rozumieniu art. 11 ust. 1 ustawy PIT, zaliczanym odpowiednio do przychodów ze stosunku pracy (art. 12 ust. 1 ustawy PIT), do innych źródeł (art. 20 ust. 1 ustawy PIT) bądź przychodu z umowy zlecenia (art. 13 pkt 8 ustawy PIT).

Stanowisko sądów było w tym przypadku odmienne.

Stanowisko sądów administracyjnych w tym zakresie zostało ugruntowane orzecznictwem Naczelnego Sądu Administracyjnego (dalej: NSA). W wyrokach tego sądu podkreśla się, że: „Dokonane – po przeprowadzonej przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych kontroli – wpłaty (w tym po wygaśnięciu stosunku pracy z zatrudnionymi zawodnikami) miało na celu wywiązanie się przez Spółkę z jej obowiązków jako płatnika. Płatnik wykonał zatem ze zwłoką własne,  wynikające z ustawy zobowiązanie publicznoprawne.

W żadnym natomiast momencie obowiązek ten nie ciążył na uprawnionym z ubezpieczenia. Obowiązki płatnika w sposób jednoznaczny określone zostały w art. 46 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniach społecznych, w myśl którego płatnik składek jest obowiązany według zasad wynikających z przepisów ustawy obliczać, potrącać z dochodów ubezpieczonych, rozliczać oraz opłacać należne składki za każdy miesiąc kalendarzowy.

Wykonanie zaległego zobowiązania przez płatnika, w zakresie obliczenia, potrącenia z dochodu ubezpieczonego oraz odprowadzania składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne, nie można utożsamiać z wykonaniem obowiązku za kogoś innego, tj. za byłego zawodnika. W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego fakt późniejszego wypłacenia składek (późniejszego wywiązania się z obowiązku prawnego) nie zmienia jej charakteru prawnego, nawet jeżeli w dacie wypłaty nie wiąże spółki z zawodnikiem stosunek zatrudnienia.

Pozostaje ona nadal składką na ubezpieczenie społeczne. Stosownie natomiast do art. 26 ust. 1 pkt 2 u.p.d.o.f., składki na ubezpieczenie społeczne odliczane są od podstawy opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych.” – wyrok NSA z 27 października 2015 r. sygn. akt II FSK 1891/13.

Płatnik składek, dokonując zapłaty zaległych składek na ubezpieczenia społeczne i składek zdrowotnych, wykonuje ciążący na nim obowiązek publicznoprawny, którego nie może scedować na podatników (pracowników, zleceniobiorców, byłych pracowników lub zleceniobiorców). Stąd też późniejsza zapłata tych składek przez ich płatnika nie może być uznana za świadczenie dokonane „za ubezpieczonych” (za pracowników, zleceniobiorców, byłych pracowników lub zleceniobiorców), gdyż na podstawie odrębnych przepisów) nie są oni zobowiązani do ich zapłaty .

W konsekwencji, prawidłowa wykładnia analizowanych przepisów prowadzi do wniosku, że zapłacenie przez płatnika składek zaległych składek sus oraz składek zdrowotnych dotyczących pracowników, zleceniobiorców, byłych pracowników lub zleceniobiorców nie powoduje po stronie tych podatników powstania przychodu w rozumieniu art. 11 ust. 1 ustawy PIT. Zapłata przez płatnika składek zaległych składek z ww. tytułów nie stanowi przysporzenia majątkowego zwiększającego majątek podatnika, i jako taka, nie może być uznana za nieodpłatne świadczenie na rzecz podatnika.