Działalność gospodarcza w rozumieniu VAT obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody (zob. art. 15 ust. 1 zdanie pierwsze ustawy o VAT). Definicja ta jest bardzo szeroka i obejmuje nawet działalność przygotowawczą, tj. czynności (w tym zakupy) dokonywane w celu i z zamiarem rozpoczęcia przyszłej działalności gospodarczej (zob. wyrok TSUE z 14 lutego 1985 r. w sprawie o sygn. akt 268/83). Dotyczy to również sytuacji, gdy działalność podatnika nie wyszła poza fazę przygotowawczą i nie została ostatecznie rozpoczęta. Taka sytuacja ma miejsce w przypadku spółki, która zleciła zbadanie opłacalności planowanej inwestycji, a następnie, po stwierdzeniu jej nieopłacalności, została zlikwidowana (zob. wyrok TSUE z 29 lutego 1996 r. w sprawie o sygn. akt C-110/94).

Działalność gospodarcza obejmuje również czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych (zob. art. 15 ust. 2 zdanie drugie ustawy o VAT). Powoduje to, że działalnością gospodarczą w rozumieniu VAT jest również wynajmowanie i wydzierżawianie przez osoby fizyczne składników majątku prywatnego (zob. interpretację indywidualną dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu z 7 marca 2016 r., sygn. akt ILPP3/4512-1-257/15-6/DC).

Tylko podmioty wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą są podatnikami podatku od towarów i usług. Za wykonywaną samodzielnie działalność gospodarczą nie uznaje się przy tym czynności określonych przepisami art. 15 ust. 3 i 3a ustawy o VAT. W konsekwencji nie są uważane za podatników VAT:

1)    osoby wykonujące czynności, z tytułu których przychody zaliczane są na podstawie ustawy o PIT do przychodów ze stosunku służbowego, stosunku pracy, w tym spółdzielczego stosunku pracy, członkostwa w rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub w innej spółdzielni zajmującej się produkcją rolną, pracy nakładczej,

2)    osoby wykonujące czynności, z tytułu których przychody zaliczane są na podstawie ustawy o PIT do przychodów z działalności wykonywanej osobiście, jeżeli z tytułu wykonania tych czynności osoby te są związane ze zlecającym ich wykonanie prawnymi więzami tworzącymi stosunek prawny pomiędzy zlecającym wykonanie czynności i wykonującym zlecane czynności co do warunków wykonywania tych czynności, wynagrodzenia i odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności wobec osób trzecich,

3)    twórcy i wykonawcy w rozumieniu przepisów o prawie autorskim i prawach pokrewnych, wynagradzani w formie honorariów za przekazanie lub udzielenie licencji do praw autorskich lub praw artystycznego wykonania albo ich wykonanie, jeśli z tytułu świadczenia tych usług osoby te są związane z nabywcami tych usług więzami tworzącymi stosunek prawny pomiędzy nabywcą a twórcą (artystą) co do warunków wykonywania tych usług, wynagrodzenia i odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych usług wobec osób trzecich.

Stosowanie wskazanych przepisów budzi wątpliwości, gdyż nie do końca wiadomo, jak należy rozumieć wymóg, aby stosunek prawny istniejący między stronami określony był co do warunków wykonania usług, wynagrodzenia i odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych usług wobec osób trzecich. Przyjmuje się najczęściej, że przepisy art. 15 ust. 3 pkt 3 oraz art. 15 ust. 3a ustawy o VAT należy interpretować w duchu dyrektywy 2006/112 i każdorazowo badać, jaki jest kształt wzajemnych relacji, praw i obowiązków podmiotu w stosunku do podmiotu zlecającego te czynności w celu stwierdzenia, czy mamy do czynienia ze stosunkiem zbliżonym do stosunku pracy czy też z samodzielnie prowadzoną działalnością gospodarczą.

Jak orzekł NSA w wyroku z 26 października 2011 r. (sygn. akt I FSK 1631/10) „(…) Dla rozstrzygnięcia czy w danym przypadku mamy do czynienia z samodzielnie prowadzoną działalnością gospodarczą, o której mowa w art. 15 ust. 1 i 2 ustawy o VAT, czy też nie podlegającą opodatkowaniu działalnością wykonywaną osobiście, o której mowa w art. 15 ust. 3 pkt 3 znaczenie powinny mieć wskazane wyżej okoliczności czy działalność:

• wykonywana jest przy wykorzystaniu infrastruktury i organizacji wewnętrznej podmiotu, na rzecz którego jest prowadzona,
• nie powoduje żadnego ryzyka ekonomicznego po stronie usługodawcy,
• nie powoduje odpowiedzialności usługodawcy wobec osób trzecich za szkody wyrządzone w związku z prowadzoną działalnością”.